W ubiegłym miesiącu Rosja dwukrotnie ograniczyła dostawy gazu do Niemiec. Działania rosyjskie należy uznać jako szantaż, a celem Putina jest doprowadzenie do uruchomienia gazociągu Nord Stream II.
Ograniczanie dostaw gazu przez NS I
11 lipca Gazprom wstrzymał dostawy gazu do Niemiec przez Nord Stream I (NS I) tłumacząc to koniecznością przeprowadzenia prac konserwacyjnych, które miały potrwać 10 dni.[1] Przesył gazu wznowiono 19 lipca, ale w ograniczonym zakresie – ok. 65 mln m3, co stanowi ok. 39 proc. przepustowości.[2] 27 lipca Rosja po raz kolejny ograniczyła dostawy gazu do Niemiec poprzez NS I do ok. 32 mln m3 (19 proc.), uzasadniając to brakującą turbiną w stacji kompresorowej Portowaja, która jest potrzebna do utrzymania w gazociągu ciśnienia potrzebnego do przepływu gazu.[3] Turbina ta została naprawiona w Kanadzie, a następnie przekazana przez Kanadę do Niemiec. Decyzja o przekazaniu turbiny do Niemiec była ominięciem nałożonych przez Kanadę wcześniej sankcji na Rosję w związku z wojną w Ukrainie, dlatego premier Kanady Justin Trudeau spotkał się z krytyką. Kanclerz Niemiec zapowiedział, że turbina znajduje się obecnie w idealnym stanie i nie ma powodów, dla których nie mogłaby zostać dostarczona Gazpromowi.[4] Rosja odmawia jednak jej przyjęcia.
Polityka rosyjska związana z szantażem gazowym oraz problemy Niemiec z tym związane uwidaczniają porażkę polityki energetycznej Niemiec prowadzonej w ostatnich latach przez Angelę Merkel. Polityka ta doprowadziła do uzależnienia Niemiec od dostaw gazu z Rosji. Cel tej polityki był biznesowy. Niemcy kupowały gaz od Rosji i sprzedawały go następnie do innych państw europejskich. W celu zwiększenia dostaw gazu rozpoczęto prace nad projektem Nord Stream II, który miał zwiększyć przepustowość. Projekt ten, choć znajdujący się w końcowej fazie, został jednak zawieszony po agresji Rosji na Ukrainę z lutego 2022 roku.
Czy Niemcy wrócą do atomu?
Po rozpoczęciu agresji rosyjskiej na Ukrainę oraz nasileniu się obaw o bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego powrócił temat odejścia Niemiec od energetyki jądrowej. Liberałowie oraz chadecy wnieśli postulat dokonania rewizji strategii odejścia od atomu i przedłużenie działania elektrowni jądrowych o trzy do pięciu lat.[5] Ponadto po raz pierwszy od wielu lat zmieniło się podejście społeczeństwa do energetyki jądrowej. Zgodnie z badaniami ankietowymi przeprowadzonymi przez ARD DeutschlandTrend 41 proc. ankietowanych popiera przedłużenie pracy elektrowni o kilka miesięcy. Kolejne 41 proc. opowiedziało się za wykorzystaniem energii jądrowej także w dłuższej perspektywie. Tylko 15 proc. opowiedziało się za wyłączeniem ostatnich pracujących elektrowni atomowych.[6]
Obecnie w Niemczech działają trzy elektrownie jądrowe, które mają zostać wygaszone do końca roku. Decyzja dotycząca odejścia Niemiec od energetyki jądrowej została podjęta w marcu 2011 roku przez kanclerz Angelę Merkel. Miało to związek z katastrofą reaktora w Fukushimie w Japonii oraz rosnącym wzrostem poparta dla Zielonych w sondażach przed zbliżającymi się wyborami landowymi w Badenii-Wirtembergii.[7] Rezygnacja z atomu była nagłym zwrotem w polityce Merkel, gdyż rok wcześniej podjęto bowiem decyzję o przedłużeniu żywotności elektrowni jądrowych. Powrót do energetyki jądrowej w Niemczech wydaje się mało prawdopodobny. W obliczu polityki rosyjskiej i groźby braku dostaw gazu możliwe jest jednak przedłużenie działania obecnych elektrowni jądrowych o kolejne lata.
Wnioski
Ograniczenie dostaw gazu przez Rosję do Niemiec stanowi złamanie umów zawartych z europejskimi odbiorcami i jest elementem wojny gazowej Rosji. Brak turbiny i odmawianie jej przyjęcia stanowi jedynie pretekst dla działań rosyjskich. Wznowienie normalnego poziomu dostaw gazu Rosja uzależnia od zgody na uruchomienie gazociągu Nord Stream II. Jego budowa została zakończona, ale uruchomienie gazociągu zostało zamrożone po agresji Rosji na Ukrainę. Stosując szantaż gazowy Rosja dąży do wywołania kryzysu energetycznego w Europie przez nadchodzącym sezonem zimowym, licząc na to, że Niemcy zgodzą się na uruchomienie NS II. Znaczące ograniczenie eksportu gazu do Niemiec może doprowadzić w drugiej połowie br. do zmniejszenia dochodów do rosyjskiego budżetu. Wpływy z eksportu z pierwszej połowy tego roku stanowią dla Rosji jednak pewne zabezpieczenie. Kluczowe w najbliższym czasie będzie to, czy państwa europejskie utrzymają politykę uwalniania się od importu gazu z Rosji.
Polityka energetyczna Niemiec polegająca na uzależnianiu się od importu gazu z Rosji poniosła klęskę. Wobec braku dywersyfikacji źródeł energii w Niemczech Rosja może stosować szantaż, ograniczając dostawy gazu i żądając konkretach decyzji politycznych, w tym przypadku uruchomienia NS II. Polityka niemiecka w najbliższym czasie powinna skupić się na zapewnianiu dywersyfikacji źródeł energii oraz uniezależnianiu się od Rosji. Jedną z korzystniejszych możliwości jest energetyka jądrowa.
[1] S. Meredith, Europe on high alert as Russia temporarily halts gas flows via major pipeline, CNBC, 2022. [online] https://www.cnbc.com/2022/07/11/europe-fears-extended-shutdown-as-russia-halts-gas-flows-to-germany.html
[2] DW, Russian gas again flowing into Europe via Nord Stream 1 pipeline, 2022. [online] https://www.dw.com/en/russian-gas-again-flowing-into-europe-via-nord-stream-1-pipeline/a-62545705
[3] M. Menkiszak, I. Wiśniewska, Kreml na wojnie gazowej z Europą, OSW, 2022. [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-08-04/kreml-na-wojnie-gazowej-z-europa
[4] C. Steitz, Germany’s Scholz says Russia has no reason to hold up turbine return, Reuters, 2022. [online] https://www.reuters.com/business/energy/the-turbine-works-germanys-scholz-points-finger-russia-energy-row-2022-08-03/
[5] M. Kędzierski, Niemcy: odroczenie odejścia od atomu?, OSW, 2022. [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-08-04/niemcy-odroczenie-odejscia-od-atomu
[6] F. Hofmann, Klare Mehrheit für längere AKW-Nutzung, Tagesschau, 2022. [online] https://www.tagesschau.de/inland/deutschlandtrend/deutschlandtrend-3105.html
[7] D. Frum, The West’s Nuclear Mistake, The Atlantic, 2022. [online] https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2021/12/germany-california-nuclear-power-climate/620888/
