Państwa członkowskie muszą dokonać sprawnej i skutecznej implementacji prawa UE, czyli scalenia go z krajowym porządkiem prawnym, aby mogły skorzystać w pełni z członkostwa w Unii Europejskiej. Warto wskazać, jak wdrażane są do krajowego porządku prawnego akty wiążące UE, tj. rozporządzenia, dyrektywy i decyzje.
Rozporządzenia są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich, mają generalny charakter („ogólne zastosowanie” w rozumieniu art. 288 TFUE we wszystkich państwach członkowskich) oraz pełen zakres mocy wiążącej. Rozporządzenie wymaga, by działalność prawodawcza w tym zakresie była oparta na solidnych dowodach specjalistycznych, zebranych w ramach konsultacji z wyznaczonymi przez Komisję ekspertami z państw członkowskich oraz ekspertami powołanymi przez Parlament Europejski i Radę, a także uzyskanych w wyniku konsultacji społecznych. Państwa członkowskie kontrolują KE, gdy wykonuje ona uprawnienia prawotwórcze (Rozporządzenie Nr 182/2011). Bezpośrednie stosowanie oznacza, że w odniesieniu do nich nie jest wymagany ani nawet dopuszczany jakikolwiek akt pośredniczący pomiędzy nimi a recypującym je krajowym systemem prawnym. W momencie prawidłowego uchwalenia rozporządzenia prawa unijnego stają się częścią krajowych porządków prawnych państw członkowskich UE, zaś zaczynają być stosowane w ich ustalonej przez prawodawcę unijnego postaci w momencie wejścia w życie. Dodatkowo obowiązuje zakaz reprodukcji przepisów unijnych rozporządzeń w postaci uchwalania w całości lub części aktów prawa krajowego (Już w wyroku z dnia 10 października 1973 r., C-34/73, Fratelli Variola S.p.A. v. Amministrazione italiana delle Finanze, TSUE odniósł się do kwestii bezpośredniego stosowania rozporządzeń. Wskazał w nim, że ustanowienie takich środków, które byłyby przeszkodą w bezpośrednim stosowaniu unijnych rozporządzeń jest nie do pogodzenia z istotą (ang. essential character) unijnych reguł prawa oraz z zasadą nadrzędności unijnego systemu prawnego wobec systemu krajowego. Nie daje się to również pogodzić z ujednolicającą funkcją rozporządzeń wyrażającą się tym, że stosuje się je w tej samej postaci (a więc w tym sensie, jednolicie) i równolegle w całej Unii Europejskiej). W wyroku z 15 listopada 2012 r. w sprawach C-539/10 P i C-550/10 P. Stichting Al-Aqsa v. Rada UE i Królestwo Niderlandów v. Stichting Al-Aqsa, TSUE stwierdził niezgodność z prawem unijnym praktyki przyjęcia równoległych do rozporządzenia UE przepisów krajowych albo pozostawienia takich przepisów w mocy wtedy, gdy już weszło w życie unijne rozporządzenie.
Rozporządzenia są zwane aktami „natychmiastowego skutku”, z czym mamy do czynienia, gdy dane rozporządzenie dokładnie określa zakres praw i obowiązków wszystkich jego adresatów oraz zdaje się na określony w nim mechanizm proceduralny określający mechanizmy relacji pomiędzy tymi podmiotami. Jest to często spotykany mechanizm.
Spotykane są sytuacje, gdy rozporządzenie należy uzupełnić aktami wykonawczymi prawa krajowego. Wytyczne do takich zdarzeń zawiera wyrok TSUE z 31 stycznia1978 r., w sprawie C-94/77, Fratelli Zerbone Snc v. Amministrazione delle finanze dello Stato, w takim bowiem przypadku państwa członkowskie mogą przyjmować środki w celu wykonania rozporządzenia, ale pod warunkiem, że takie środki:
1) nie stanowią przeszkody w bezpośrednim stosowaniu rozporządzenia,
2) nie przesłaniają tego, że rozporządzenie jest unijne,
3) mieszczą się w zakresie uznania przyznanego państwom członkowskim w samym tym rozporządzeniu, przy zachowaniu granic określonych w rozporządzeniu.
Dyrektywy wiążą każde państwo członkowskie, do którego są skierowane, w zakresie określonego w niej rezultatu, pozostawiając jednocześnie państwom „swobodę wyboru formy i środków”. Wzorzec określony przez dyrektywę może mieć charakter jednolity albo nie. W przypadku ścisłej jednolitości istnieje jeden, bardziej lub mniej dookreślony, standard harmonizacji. W przypadku niejednolitości wzorca, dyrektywa zawiera wiele standardów harmonizujących, które są ze sobą luźno metodologicznie powiązane. W zakresie wdrażania dyrektyw jak zwykle w takich sytuacjach dał TSUE w kilku wyrokach, m.in. w sprawie C-491/06, Danske Svineproducenter v. Justitsministeriet (II) z 8 maja 2008 r. , w którym wskazał, że istotą dyrektywy jako aktu prawnego jest to, że pozostawia ono krajowym organom swobodę wyboru form i środków służących osiągnięciu określonego w niej rezultatu, formułując kryterium celu zasadniczego i pomocniczego. W często cytowanych sprawach połączonych C-90 i C-96, Andrea Francovich i Danila Bonifaci et al. v. Republika Włoska (wyrok z 19 listopada 1991 r.) TSUE orzekł, że jednostki mogą powoływać się na uprawnienia ustanowione dla nich przez dyrektywy, wtedy gdy termin ich wykonania upłynął bezskutecznie (dyrektywa nie została wykonana bądź została wykonana wadliwie), a przepisy w tym zakresie są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne, a przy tym dają jakieś prawa dającym się zidentyfikować jednostkom, przy czym precyzja określenia obowiązku jest ujmowana przede wszystkim jako zdefiniowanie go w sposób jednoznaczny (wyrok z 29 maja1997 r. w sprawie C-389/95 Siegfried Klattner v. Republika Grecka).
W zakresie interpretacji dyrektyw zasadniczym wymaganiem jest stosowanie wykładni przyjaznej prawu unijnemu. W szczególności, interpretacja przyjazna prawu unijnemu, obejmuje w niezbędnym zakresie wykorzystanie istniejących w ramach krajowego systemu prawnego możliwości nadania określonym przepisom krajowym wąskiego lub szerokiego znaczenia. Ważne wskazówki interpretacyjne TSUE zawarł w wyroku z 5 października 2004 r. w sprawie C-397/01, Benrnhard Pfeiffer et al. v. Deutsches Rotes Kreuz, Kreisverband Waldshut, gdzie przedstawił bliżej procedurę interpretacyjną, która ma być zastosowana przez organ krajowy jakim jest sąd. TSUE podkreśla, że w zakresie ustalenia ram i granic wykładni zgodnej jest zapewnienie jednolitości stosowania dyrektyw UE, mimo możliwego zróżnicowania praktyk krajowych, jak również uniknięcie sytuacji, w której stosowanie prawa krajowego służyłoby do unicestwienia celów danej dyrektywy albo do pozbawienia użyteczności kompetencji organów UE. Wykładnia zgodna w interpretacji dyrektyw musi chronić prawa podstawowe, typu zasada pewności prawa oraz lex retro non agit. Reasumując,
interpretacja zgodna polega zatem na tym, by ze wszystkich dostępnych modeli wykładni danego aktu prawa krajowego odrzucić przede wszystkim te, których efekty są sprzeczne z celami dyrektywy.
Zgodnie z art. 288 TFUE, decyzje są aktami wiążącymi, tzn. że wskazują w treści adresatów i wiążą tylko ich. W zależności od tego, jak decyzje konstruują adresatów, decyzje mogą alternatywnie: 1) być kierowane do indywidualnie określonych adresatów i zawierać normy sformułowane konkretne (co jest, w ujęciu historycznym, pierwotnym zamierzeniem prawodawcy traktatowego),
2) zawierać normy ogólne, zaś adresatów określać generalnie.
W praktyce formę decyzji przybierają regulacje UE dotyczące funkcjonowania jej jako instytucji, jej struktur i ich funkcjonowania. Celem decyzji jest zapewnienie konkretyzacji norm generalnych zawartych w innych aktach prawa UE. W przypadku decyzji konkretyzacja nie musi jednak oznaczać możliwości powoływania się przez jednostki na jej treść wtedy, gdy jej adresatem jest państwo członkowskie – zwłaszcza wtedy, gdy sama taka decyzja nie wskazuje początkowej daty, od której ma być stosowana, a wymaga przy tym wydania na jej podstawie stosownych aktów prawa krajowego. Przykładem decyzji są dwie decyzje wykonawcze Komisji Europejskiej z 28 czerwca 2021 r. stwierdzających odpowiedni poziom ochrony danych osobowych w Wielkiej Brytanii o sygn. C(2021) 4800 final wydanej na podstawie rozporządzenia (UE) 2016/679 (RODO) oraz o sygn. C(2021) 4801 final, wydanej na podstawie dyrektywy (UE) 2016/680.
