W dniu 22 listopada 2023 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję dotyczącą zmiany traktatów Unii Europejskiej, której celem jest przeprowadzenie między innymi reform instytucjonalnych. Jednym z głównych zamierzeniem tych zmian jest zwiększenie zdolności Unii Europejskiej do skutecznego działania poprzez rozszerzenie liczby obszarów, w których decyzje będą podejmowane większością kwalifikowaną oraz w drodze zwykłej procedury ustawodawczej.
Obecnie wiele kluczowych decyzji w Unii Europejskiej wymaga jednomyślności w Radzie Unii Europejskiej, co często prowadzi do sytuacji starcia różnych wizji, szczególnie w obszarach takich jak polityka zagraniczna, bezpieczeństwo oraz niektóre aspekty polityki gospodarczej i finansowej. Proces jednomyślności, mimo że zapewnia równość wszystkim Państwom Członkowskim Unii Europejskiej, charakteryzuje się trudnością w osiąganiu konsensusu pochłaniając przy tym częstokroć znaczą ilość czasu, co utrudnia sprawne reagowanie na wyzwania i kryzysy.
Proponowana reforma instytucjonalna ma na celu usprawnienie procesu decyzyjnego poprzez rozszerzenie zakresu decyzji podejmowanych większością kwalifikowaną oraz w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Jedną ze zmian jest wprowadzenie możliwości podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w kwestiach związanych z polityką zagraniczną, bezpieczeństwem oraz stosunkami gospodarczymi i finansowymi z państwami trzecimi.
Za przykład posłużyć może reforma stanowiąca, że Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej, działając zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, będą mogły przyjmować decyzje dotyczące statutu, siedziby i zasad funkcjonowania agencji unijnych. Kolejną istotną zmianą jest możliwość przyjmowania wspólnych przepisów zapobiegających sprzedaży paszportów oraz innym nadużyciom przy nabywaniu i utracie obywatelstwa Unii Europejskiej przez obywateli państw trzecich.
Te zmiany mają dalekosiężne skutki dla ram instytucjonalnych Unii Europejskiej. Wprowadzenie większej liczby decyzji podejmowanych większością kwalifikowaną oraz w ramach zwykłej procedury ustawodawczej pozwali na ułatwienie wykonywania przez Unię Europejską swoich kompetencji poprzez prymat większości nad mniejszością.
Należy jednak zauważyć, że zwiększenie liczby decyzji podejmowanych większością kwalifikowaną może budzić kontrowersje wśród Państw Członkowskich Unii Europejskiej, które mogą obawiać się utraty części swojej suwerenności na rzecz decyzji podejmowanych przez większość. Chociaż celem reformy, jak twierdzą jej autorzy, jest zwiększenie efektywności, istnieje ryzyko, że niektóre państwa mogą czuć się marginalizowane, co z kolei może prowadzić do niepotrzebnych napięć wewnątrz Unii Europejskiej, której jednym z fundamentów jest przecież zasada równości, w tym równości Państw Członkowskich Unii Europejskiej.
