Projekt rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie zmiany traktatów ujęty w sprawozdaniu Parlamentu Europejskiego z dnia 7 listopada 2023 roku zakłada fundamentalną reformę w dziedzinie edukacji. Projektowane zmiany wyrażone zostały w formie poprawek do obowiązującego Traktatu o Unii Europejskiej (poprawka numer 8) oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (poprawka numer 90; poprawka numer 92; poprawka numer 161; poprawka numer 162).
Proponuje się wprowadzenie rozwiązań normatywnych zapewniających dostęp do bezpłatnej i powszechnej edukacji szkolnej. Zmiana polega na dodaniu do art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U.2004.90.864/30) ustępu 5a w brzmieniu ,, Unia chroni i propaguje dostęp do bezpłatnej i powszechnej edukacji szkolnej, instytucjonalną i indywidualną wolność akademicką oraz prawa człowieka zgodnie z definicją zawartą w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.”. Przywołana powyżej regulacja wymaga szczególnej refleksji. W dyskusji publicznej na temat zmian traktatowych wiele uwagi poświęca się kwestii wyeliminowania edukacji z działań Unii Europejskiej mających charakter wspierający poprzez przeniesienie do kompetencji dzielonych, pomija się zaś zagadnienie ustanowienia bezpłatnej i powszechnej edukacji celem Unii Europejskiej. Należy się spodziewać, iż obszar edukacji po ewentualnej zmianie traktatów stanie się jednym z głównych zadań zreformowanej Unii Europejskiej. W tym kontekście powinno się rozpatrywać dalsze poprawki związane z reformą edukacji na szczeblu unijnym. Podkreślenia wymaga fakt, że art. 3 ust. 6 Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do zakresu kompetencji przyznanych jej na mocy Traktatów.
Konsekwencją ustanowienia nowego celu jest konieczność dokonania adekwatnych zmian w całym obszarze edukacji, mowa między innymi o wpisaniu tej dziedziny do kompetencji dzielonych Unii Europejskiej. Omawiana reforma w zakresie kompetencji dzielonych związana jest z nowelizacją art. 4 oraz art. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jak już wspomniano, w myśl projektowanych zmian edukacja należałaby do kompetencji dzielonych Unii Europejskiej co będzie oznaczało ograniczenie działalności prawodawczej państw członkowskich w obszarze edukacji na rzecz Unii Europejskiej. Projektowana zmiana jest ściśle powiązana z dalszymi poprawkami w tej dziedzinie, albowiem kolejna zmiana dotyczy art. 165 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i zgodnie z tym przepisem celem Unii jest promowanie współpracy między instytucjami edukacyjnymi. Projekt zakłada, że do zakresu działań Unii powinno należeć promowanie współpracy i spójności między systemami edukacji, przy jednoczesnym zagwarantowaniu zachowania tradycji kulturowych i różnorodności regionalnej. Powyższa poprawka wskazuje adresatom właściwy kierunek zmian, otóż poza tym, że celem Unii Europejskiej ma być powszechna i bezpłatna edukacja, będzie nim także propagowanie, pogłębianie współpracy i spójności między systemami edukacyjnymi. Jest to równoznaczne z podejmowanie na szczeblu unijnym działań na rzecz współpracy państw członkowskich w celu tworzenia spójnych systemów edukacji. Należy przyjąć, że będzie to związane z dalszym, ale także szerszym aniżeli dotychczas, wsparciem finansowym i organizacyjnym jednostek edukacyjnych prowadzących działalność na terytorium państw członkowskich. Współpraca ta powinna być oparta na mocnych fundamentach aksjologicznych wspólnoty europejskiej i obejmować przede wszystkim wypracowywanie wspólnych celów i norm edukacji propagującej wartości demokratyczne, praworządność, umiejętności cyfrowe i wiedzę ekonomiczną. Proponuje się także zmianę art. 166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej polegającą na zobowiązaniu Unii Europejskiej i państw członkowskich do podjęcia działań mających na celu wzmocnienie polityki kształcenia zawodowego. Mając na uwadze, rozwój sztucznej inteligencji i wynikające z tego zagrożenie w postaci możliwości utraty pracy przez wiele grup zawodowych jest to działanie uzasadnione i będzie miało pozytywny wpływ na podniesienie konkurencyjności gospodarek europejskich.
Konkludując, reformy edukacji na szczeblu unijnym wpisują się także w pozostałe cele Unii Europejskiej wskazane w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej ponieważ efektywny system edukacji przekłada się nie tylko na lepsze wyniki gospodarcze ale sprzyja utrzymaniu pokoju, wspiera spójność społeczną oraz solidarność między państwami członkowskimi.
