Co pięć lat unijni przywódcy uzgadniają polityczne priorytety UE na przyszłość. Uzgodnienia prowadzone są przez wszystkich przywódców unijnych, pod kierunkiem przewodniczącego Rady Europejskiej. Negocjowanie programu strategicznego odbywa się przy okazji wyborów do Parlamentu Europejskiego i przed mianowaniem kolejnej Komisji Europejskiej. Tematy do dyskusji, przy okazji omawiania strategii na lata 2024-2029 wskazał przewodniczący Rady Charles Michel, a po raz pierwszy o priorytetach na lata 2024-2029, które mają się znaleźć w programie strategicznym, unijni przywódcy rozmawiali 6 października 2023 r. podczas nieformalnego spotkania Rady Europejskiej w hiszpańskiej Grenadzie. Wśród poruszonych wówczas tematów, zaproponowanych przez Charlesa Michela były: 1) bezpieczeństwo i obronność; 2) odporność i konkurencyjność; 3) energetyka; 4|) migracje; 5) zaangażowanie globalne i 6) rozszerzenia UE. W listopadzie 2023 r. Charles Michel, chcąc pogłębić dyskusję, rozpoczął konsultacje w sprawie kluczowych kwestii związanych z polityką, finansami i podejmowaniem decyzji. Pierwsza runda konsultacji odbyła się w Berlinie, Kopenhadze, Zagrzebiu i Paryżu. Druga runda w kwietniu 2024 r. w Wilnie, Bukareszcie, Warszawie i Wiedniu. Pod koniec czerwca 2024 r. nowy Program Strategiczny UE ma zostać oficjalnie ogłoszony.
Pogram na lata 2024-2029
W połowie czerwca 2024 r. korespondent Deutsche Welle w Brukseli dotarł do roboczej wersji Programu Strategicznego UE na lata 2024-2029. To dokument wyznaczający priorytety Unii na całą kadencję. Dokument – opublikowany także przez portal Contexte – otwiera ocena światowego krajobrazu politycznego, zmienianego przez coraz silniejszą konkurencję państw oraz przez ataki na porządek międzynarodowy. Unijni liderzy w pierwszej kolejności wymieniają tu Rosję. To ona „przyniosła wojnę znów na nasz kontynent”. Podkreślają też „dramatyczną” sytuację na Bliskim Wschodzie i zapowiadają, że „podejmą konieczną odpowiedzialność za bezpieczeństwo i obronę” Unii. Przywódcy UE dostrzegają zagrożenie zmianami klimatu i zapewniają, że wierzą w „sukces zielonej i cyfrowej transformacji”, planują jednak równocześnie wspierać rolnictwo, innowacyjną gospodarkę i przemysł – w tym obronny. W dokumencie zaprezentowano trzy tematy wiodące, którym przyznano charakter priorytetów na lata 2024-2029.
Pierwszym priorytetem jest „wolna i demokratyczna Europa”. Nacisk położony jest tu na praworządność i ochronę kluczowych wartości UE. Unijni liderzy zapewniają, że będą ją „promować i chronić praworządność”. Zapowiadają wsparcie dla „wolnych mediów i walkę z „obcą ingerencją” w przekazy informacyjne, a ponadto walkę z przestępczością i cyberprzestępczością oraz walkę z dezinformacją i próbami destabilizacji Unii poprzez szerzenie nieprawdziwych informacji, podważanie zaufania do UE oraz innymi działaniami, które sprowadzają się do rysowania podziałów i innego rodzaju ekstremizmów. W ramach tego priorytetu liderzy UE zapowiedzieli też bronić porządku politycznego i prawnego opartego na Karcie Narodów Zjednoczonych, podkreśli, że będą dążyć do „systemu multilateralnego”. Co pokazuje, że widzą porządek międzynarodowy nie jako arenę walki aspirantów do tytułu hegemona – USA i Chin, ale jako koncert kilku potęg – z ważnym miejscem dla Europy w tym koncercie.
Drugim priorytetem jest „bezpieczna Europa”. Liderzy państw członkowskich i szef Rady zapowiedzieli tutaj dążenie do adaptacji UE do „nieustannie zmieniających się warunków świata, który staje się coraz bardziej konfrontacyjny, transakcyjny i niepewny”. Wskazali ponadto, że działania na rzecz obrony i bezpieczeństwa są dziś jednym z najważniejszych wyzwań UE. Przy tej okazji liderzy UE podkreślili, że Unia ma być „strategicznym graczem globalnym w nowym multilateralnym kontekście geopolitycznym”. Priorytetem jest tutaj wsparcie dla Ukrainy w obronie przed Rosją, a następnie w odbudowie i dążeniu do pokoju. Liderzy Unii zapowiadają zwiększenie inwestycji w zdolności obronne wspólnoty, w tym promocję wspólnych zamówień w sektorze zbrojeniowym, lepsze zintegrowanie europejskiego rynku przemysłu obronnego i walkę z zagrożeniami hybrydowymi oraz ochronę infrastruktury krytycznej państw członkowskich.
Trzecim priorytetem jest „dobrze prosperująca i konkurencyjna Europa”. UE zapowiada, że wzmocni swoją konkurencyjność wobec innych gospodarczych potęg, a także „suwerenność w strategicznych sektorach” – co można tłumaczyć jako zapowiedzi uniezależniania się od dostaw np. surowców z Rosji czy produktów z Chin. Plany UE obejmują m.in. dywersyfikację łańcuchów dostaw i zmniejszenie zależności od innych krajów poprzez m.in. rozwój unijnych technologii w obszarach sztucznej inteligencji, biotechnologii, obrony, lotów kosmicznych, zdrowia czy zaawansowanych materiałów.
Ekologia w nowym programie strategicznym
W projekcie Programu strategicznego na lata 2024-2029 Unia zapowiada, że z zielonej i cyfrowej transformacji „uczyni sukces”. UE chce inwestować w infrastrukturę energetyczną, transportową i komunikacyjną, aby stworzyć oparte na nowych technologiach rynki, gałęzie przemysłu i miejsca pracy. Politykę klimatyczną opatrzono zastrzeżeniem, że będzie ona miała na celu utrzymania globalnej konkurencyjności i niezależności energetycznej. W dokumencie zapowiedziano też działania na rzecz ochrony przyrody, jednak sformułowanie „Zielony ład” w ogóle nie pojawia się w całym dokumencie. Jest za to bardzo dużo o wzmacnianiu potencjału innowacyjnego UE i wyrównywaniu szans na rynku pracy. Zwraca jednak uwagę, że zagadnienia ekologii nie zostały tym razem podniesione do rangi priorytetu.
