Historia integracji gospodarczej w Europie po drugiej wojnie światowej do dnia dzisiejszego to mieszanka pozytywnych działań zmierzających do uwolnienia rynku oraz, niestety, niepokojących tendencji centralistycznych, które ograniczają wolność jednostek i rynków.

Pierwszy istotny krok ku integracji gospodarczej w Europie stanowiło powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w 1951 r. Nastąpiło wtedy zniesienie ceł i ograniczeń w handlu stalą oraz węglem wśród sześciu państw założycielskich (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg), co w sposób oczywisty promowało wolność handlu i rozwój konkurencji, w efekcie ułatwiało funkcjonowanie spontanicznego porządku rynkowego, który z kolei przekładał się na zwiększenie dobrobytu społeczeństw Europy Zachodniej.

Następnym krokiem ku integracji stała się ustanowiona w ramach Traktatu Rzymskiego w 1957 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza. Efektem jej powstania była dalsza eliminacja ograniczeń w przepływie towarów, usług, kapitału i ludzi w obrocie międzynarodowym i tym samym umacnianie się wspólnego rynku z jego efektywnością. Filarem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej było utworzenie unii celnej. Unia celna co do zasady spełniła swoje zadanie i zapewniła swobodny przepływ towarów pomiędzy państwami członkowskimi. W każdym razie EWG oparta była zasadniczo na założeniu, że decentralizacja decyzji gospodarczych i brak protekcjonizmu przyczyniają się do rozwoju gospodarczego. Polityka taka przyniosła państwom Europy znaczące korzyści gospodarcze. W latach 1970-1980 PKB państw członkowskich Wspólnoty, istotnie wzrósł – do poziomu porównywalnego z PKB Stanów Zjednoczonych.

W tych warunkach dochodziło do rozszerzenia EWG o kolejne kraje (Wielka Brytania, Irlandia, Dania w 1973 r., Grecja w 1981 r., Hiszpania i Portugalia w 1986 r.). Powiększanie się Wspólnoty było oczywiście zjawiskiem pozytywnym, ponieważ oznaczało zwiększenie strefy wolnego handlu. W latach 70. i 80.tych można już jednak było mówić o pierwszych tendencjach centralistycznych. Mimo ogólnej liberalizacji handlu, wprowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej w latach 60. i jej rozbudowa w latach 70. stanowiły wyraźne odejście od idei wolnego rynku. CAP wprowadzała system subsydiów, interwencje państwowe oraz ograniczenia produkcyjne. Była to już forma interwencjonizmu, która zakłócała naturalny mechanizm podaży i popytu. Subsydia rządowe oraz regulacje prowadziły – jak się później okazało – w dużym stopniu do marnotrawstwa zasobów, nadprodukcji, generalnie – zniekształcenia rynku.

Lata 90. i początek XXI w. to już okres odchodzenia od pierwotnych założeń integracji europejskiej. Jednolity Akt Europejski (1986) i Traktat z Maastricht (1992) stanowiły już początek dążeń do stworzenia zdecydowania bardziej scentralizowanej Unii Europejskiej.

W szczególności zauważyć należy, że sam zakres przedmiotowy spraw, którymi zajmuje się Unia dramatycznie się zmienił na przestrzeni lat. Przykładowo, Traktat z Lizbony wprowadzający zmiany do wcześniejszych traktatów koncentrował się na przekształceniu Unii „w organizację bardziej demokratyczną, sprawniejszą w działaniu oraz bardziej przejrzystą, a więc mogącą stawić czoła wyzwaniom o charakterze ogólnoświatowym, takim jak zmiany klimatyczne, zagrożenia bezpieczeństwa oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju”. W praktyce takie podejście oznaczało jednak więcej wymagań, regulacji i ograniczeń w różnych sferach gospodarki. Warto przy tym podkreślić, że Traktat z Lizbony został uchwalony po odrzuceniu przez państwa członkowskie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, który był dokumentem jeszcze dalej idącym w zakresie integracji politycznej państw europejskich.

Ostatnie lata przyniosły zdecydowanie umocnienie się tendencji rozwiązań centralistycznych. Tendencje te urzeczywistniły się w rozbudowie aparatu biurokratycznego Unii i istotnym wzrostem regulacji rynku.

Proponowane zmiany traktatów z 2023 roku umacniają opisaną tendencję.  W szczególności nadmierne skupianie się na kwestiach nadzorczych zdecydowanie utrudni powtórzenie sukcesów gospodarcze państw Wspólnoty z lat 70 i 80., kiedy to motorem napędowym integracji europejskiej było znoszenie barier we współpracy gospodarczej pomiędzy państwami członkowskimi.