Po raz pierwszy termin Narody Zjednoczone pojawił się podczas konferencji waszyngtońskiej na przełomie 1941/1942 r. z udziałem prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta i premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, przedstawiciela ZSRR Maksyma Litwinowa i przedstawiciela a zarazem ministrem spraw zagranicznych Republiki Chińskiej T.V. Soonga. W jej wyniku 1 stycznia 1942 r. Wielka Czwórka (USA, ZSRR, Wielka Brytania i Republika Chińska) podpisała Deklarację Narodów Zjednoczonych, do której następnego dnia przystąpiło 22 sygnatariuszy. Sam termin „Narody Zjednoczone” stał się synonimem koalicji walczącej z państwami Osi a zawarte zasady walki w obronie życia, wolności, niepodległości i swobody wyznania a także zabezpieczenia praw człowieka i sprawiedliwości legły u podstaw Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W przeciwieństwie do Wilsona Roosevelt zamierzał zabezpieczyć się przed ewentualną obstrukcją w Kongresie, a służyć temu miało przygotowanie przez m. in. Departament Stanu powołanie do życia specjalnej podkomisji do spraw Narodów Zjednoczonych.

Wspólna deklaracja czterech mocarstw proklamowana w wyniku Konferencji moskiewskiej w październiku 1943 r. stwierdzała już jednoznacznie, iż za priorytetowe sygnatariusze uważają powołanie do życia w najbliższym możliwie czasie organizacji międzynarodowej, której działania będą opierać się na równości suwerennych i miłujących pokój państw, przy czym jest ona otwarta dla wszystkich większych i mniejszych członków chcących działać na rzecz międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Zasady te powtórzono podczas konferencji w Teheranie (28 listopada – 1 grudnia 1943 r.) w oficjalnym stanowisku Wielkiej Trójki (Stalin, Churchill, Roosevelt): jesteśmy pewni, że nasz sojusz zwycięży i zapewni trwały pokój na świecie. W pełni zdajemy sobie sprawę z odpowiedzialności jaka na nas spoczywa i wszystkich Narodach Zjednoczonych, by zapanował pokój wśród przytłaczającej większości ludzi dobrej woli uwalniając świat od widma terroru wojny na przyszłe generacje (…).

Punktem przełomowym była Konferencja w Dumbarton Oaks (21 sierpnia – 7 października, 1944 r.), której motywem przewodnim było nadanie kształtu Organizacji Narodów Zjednoczonych, na co główny wpływ wywarły delegacje „czterech policjantów świata”. Konferencji przewodniczył reprezentując jednocześnie Stany Zjednoczone Sekretarz Stanu Edward Stettinius z pomocą podsekretarza stanu Cordella Hulla, ZSRR ambasador przy USA Andriej Gromyko, Republikę Chińską ambasador przy Wielkiej Brytanii Wellington Koo, a Wielką Brytanię podsekretarz stanu do spraw zagranicznych Sir Alexander Cadogan. Pierwszym bardzo wyraźnym sygnałem stanowiska Stalina wobec mocarstw była niechęć do uznania mocarstwowego statusu Chin, w związku z czym obrady podzielono na dwie fazy, co oznaczało negocjacje ZSRR-USA-Wielka Brytania a następnie Chiny-USA-Wielka Brytania. Fakt ten bardzo wyraźnie wskazywał, iż rooseveltowska koncepcja równości czterech mocarstw została poddana kontestacji ze strony ZSRR, co nie zraziło dyplomacji amerykańskiej, ale też ilustrowało konsekwencję percepcji mocarstwowości oraz relacji w stosunkach międzynarodowych, gdzie decyzje zapadały w gronie tych, którzy dysponowali realną siłą i tworzyli fakty dokonane.  

Strukturę ONZ miały tworzyć: Zgromadzenie Ogólne, na które składały się wszystkie państwa członkowskie; licząca jedenastu członków Rada Bezpieczeństwa, przy czym pięć państw (poza czterema mocarstwami również Francja) miało zapewniony status członków stałych a kolejnych sześć rotacyjnych wybieranych na dwuletnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne; Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Sekretariat Generalny. Prawo veta dla członków stałych Rady Bezpieczeństwa uzgodniono na Konferencji na Malcie (30 stycznia – 3 luty 1945), co miało zostać przedłożone do akceptacji Stalinowi na zbliżającej się konferencji jałtańskiej (4-11 luty 1945 r.). Spotkało się to z jego przychylnym przyjęciem, aczkolwiek prawo veta przysługujące członkom stałym Rady Bezpieczeństwa uznano wówczas za tajne uzgodnienie Wielkiej Trójki, które miało wejść w życie wraz z powołaniem do życia ONZ. Zasada ta wskazywała nadrzędność interesu mocarstw stając się jednocześnie w przyszłości elementem blokującym podejmowanie decyzji w interesie ogółu i faworyzującym silniejszych względem słabszych. Ponadto konferencja jałtańska ujawniła również kontrowersje, jakie wobec organizacji żywił ZSRR dążący do uzyskania silniejszej pozycji w Zgromadzeniu Ogólnym traktując je również jako forum do forsowania swoich interesów. Dyskontując determinizm Roosevelta w kwestii powstania ONZ Stalin wystąpił z propozycją reprezentowania ZSRR przez wszystkich piętnaście republik związkowych, co spotkało się ze sprzeciwem USA, które wysunęły argument o możliwości zwiększenia własnej reprezentacji do ówczesnych wszystkich czterdziestu ośmiu stanów. Ostatecznie Roosevelt zgodził się na uzyskanie przez ZSRR trzech miejsc w ONZ, to znaczy ZSRR w Radzie Bezpieczeństwa oraz Białoruska SRR i Ukraińska SRR w Zgromadzeniu Ogólnym, co razem dawało trzy mandaty radzieckie w organizacji. Ewidentnie uwidaczniała się determinacja prezydenta USA do stworzenia wszelkim kosztem organizacji, której był pomysłodawcą chcąc zająć miejsce w historii jako twórca uniwersalnej organizacji skutecznie stojącej na straży pokoju na świecie i współpracy między mocarstwami, co umiejętnie wykorzystywała dyplomacja radziecka traktując projekt jako możliwość dalszego forsowania swojej wizji ładu międzynarodowego i zwiększania tym samym swoich wpływów.

Faza finalna tworzenia ONZ odbyła się już po śmierci Roosevelta (12 kwietnia), którego zastąpił dotychczasowy wiceprezydent Harry S. Truman. W konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco (24 kwietnia – 26 czerwca 1945 r.) wzięło udział 50 państw, które uczestniczyły w wojnie przeciwko państwom Osi z celem opracowania dokumentu zwanego Kartą Narodów Zjednoczonych. Początkowo problemem było członkostwo Argentyny, którą zawetował ZSRR spotykając się z reperkusjami ze strony krajów Ameryki Południowej, które zagroziły wetem wobec członkostwa Białorusi i Ukrainy. Ostatecznie o pozytywnym dla obu stron rezultacie zdecydowała interwencja USA popierająca zarówno Argentynę jak i radzieckie republiki. Pozostawał również problem reprezentacji polskiej, co związane było z polityką mocarstw uznających jeszcze polski rząd na uchodźctwie, którego z kolei nie uznawał Stalin. Ostatecznie po utworzeniu tzw. Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (28 czerwca 1945 r.) Polska złożyła swój podpis pod Kartą Narodów Zjednoczonych 16 października 1945 r. wchodząc w skład 51 państw założycielskich ONZ.

Uchwalona w San Francisco Opera House 25 czerwca 1945 r. Karta Narodów Zjednoczonych została uroczyście podpisana następnego dnia przez wszystkich uczestników, przy czym listę otwierał podpis Republiki Chińskiej jako pierwszej ofiary agresji państw Osi (agresja japońska 1937 r.). Proces sygnowania trwał ok. dwóch miesięcy, gdyż wymagał ratyfikacji przez rządy poszczególnych państw założycielskich, przy czym do jej wejścia w życie wystarczyła ratyfikacja pięciu członków stałych Rady Bezpieczeństwa oraz większości państw założycielskich. Ostatecznie 24 października 1945 r. odbyła się sesja inauguracyjna ONZ z siedzibą w Nowym Jorku.

Karta Narodów Zjednoczonych jest umową międzynarodową, której postanowienia sygnatariusze uznają jako podstawowe źródło prawa międzynarodowego. Na jej mocy powoływano do życia Organizację Narodów Zjednoczonych – organizację o charakterze uniwersalnym, której podstawowymi celami jest: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, w którym to celu organizacja ma stosować skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania a także tłumienia aktów agresji lub innych naruszeń pokoju; załatwianie sporów i łagodzenie sytuacji zagrażających pokojowi. Ponadto organizacja ma przyczyniać się do rozwoju przyjaznych stosunków między państwami na zasadach poszanowania równouprawnienia i samostanowienia narodów, stosować środki dla umocnienia pokoju na świecie, popierać prawa człowieka i podstawowe wolności przysługujące każdej jednostce ludzkiej. ONZ miało stać się ośrodkiem koordynującym działania wszystkich narodów zmierzających do realizacji powyższych celów. Ponadto dokument zawiera cztery podstawowe zasady funkcjonowania ONZ: 1) uznanie równości suwerennych państw, 2) realizacja w dobrej wierze zobowiązań wynikających z Karty NZ, 3) zasada pokojowego rozstrzygania sporów oraz 4) zasada zakazu stosowania siły.        

Sprecyzowano również strukturę ONZ, co de facto zostało uzgodnione przez konferencję w Dumbarton Oaks. Organem wykonawczym jest Rada Bezpieczeństwa składająca się z pięciu członków stałych z prawem weta oraz dziesięciu członków rotacyjnych wybieranych na dwuletnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne. Jest ona najważniejszym organem ONZ posiadającym kompetencje egzekucyjne i wydającym wiążące dla wszystkich członków decyzje, przy czym muszą one uzyskać akceptację 9 z 15 członków i każdego członka stałego. W istocie odpowiedzialność za międzynarodowy pokój jest jej powierzona przez Zgromadzenie Ogólne, której członkowie przyjmują i realizują jej decyzje.

Organem ustawodawczym jest Zgromadzenie Ogólne reprezentowane przez wszystkich członków dysponujących jednym głosem przy czym w skład przedstawicielstwa danego kraju może wchodzić do 5 członków. Wszystkie decyzje Zgromadzenie Ogólnego mają charakter zaleceń (np. rezolucje) nie mając mocy wiążącej (poza decyzjami komisji budżetowej). Jednakże w jego gestii leży możliwość „rekomendowania” działań zmierzających do pokojowego rozstrzygania sporów, a nawet w szczególnych przypadkach, gdy np. z powodu weta któregoś z członków Rada Bezpieczeństwa nie jest w stanie podjąć określonych działań problem ten może stanąć na forum Zgromadzenia Ogólnego.

Organem administracyjnym i kierującym pracami Zgromadzenia Ogólnego jest Sekretariat Generalny ONZ, a pierwszym sekretarzem został Trygve Lie.

ONZ została również wyposażona we wyspecjalizowane agencje jak Rada Gospodarczo-Społeczna (ECOSOC) z zadaniem koordynacji działalności gospodarczej i społecznej ONZ, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości będący głównym organem sądowniczym ONZ z siedzibą w Hadze i rozpatrujący wszystkie sprawy wniesione na jego forum przez państwa członkowskie, Rada Powiernicza, której zadaniem było przejmowanie kontroli nad obszarami postkolonialnymi i przygotowywanie ich do samodzielnego bytu.

W konsekwencji ONZ pozostaje organizacją, która przetrwała wielkie zmiany na forum międzynarodowym od zimnej wojny poprzez ład unipolarny aż do czasów współczesnych. Zatem w sensie koncepcji Roosevelta polegającej na stworzeniu uniwersalnej organizacji mającej nie dopuścić do wybuchu nowego globalnego konfliktu spełniła pokładane nadzieje, ale nie jako organizacja sensu stricte ale jako forum dyplomatycznego starcia supermocarstw. Niemniej pokój światowy nie wynikał zatem z działalności ONZ ale z systemu dwubiegunowego i realistycznego podejścia supermocarstw do potencjalnego zwarcia z użyciem siły, której stabilizatorem była broń nuklearna. W momencie powoływania do życia ONZ wobec przewagi państw szeroko rozumianego Zachodu Związek Radziecki nie przywiązywał doń większej wagi koncentrując się na konkretnych zdobyczach zarówno w Europie jak i w Azji.