Warto wskazać, że relacje pomiędzy włoskim porządkiem prawnym a prawem europejskim są regulowane przez dwa artykuły Konstytucji: art. 11 Konstytucji, pochodzący z 1948 roku, oraz art. 117 ust. 1 Konstytucji, uchwalony w 2001 roku. Zgodnie z treścią art. 11 Konstytucji Włoch, Włochy wyrzekają się wojny jako instrumentu zamachu na wolność innych narodów i jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych; wyrażają zgodę, pod warunkiem wzajemności ze strony innych państw, na ograniczenia suwerenności konieczne dla ładu, który zabezpieczy pokój i sprawiedliwość między Narodami; popierają i wspomagają organizacje międzynarodowe dążące do takiego celu. Ograniczenie suwerenności, o której mowa w analizowanym artykule, odnosiło się do zapewnienia pokoju, w tym w sferze militarnej, albowiem tak to rozumiały Włochy po zakończeniu II wojny światowej. Początkowo, Sąd Konstytucyjny powoływał się na treść art. 11 Konstytucji, jako podstawę dla uznania prawa wspólnotowego stanowiącego prawo ponadnarodowe o bezpośrednim skutku. Nie nastąpiło to jednak natychmiastowo, a stanowiło konsekwencję długiej serii wyroków. Jednym z powodów był brak wyraźnej europejskiej klauzuli we włoskiej konstytucji. W rzeczywistości przepis ten pierwotnie został przewidziany, aby Włochy mogły przystąpić do takich organizacji jak Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podejście to zmieniło się dopiero w 2001 roku w wyniku reformy Tytułu V konstytucji „Regiony, prowincje, gminy”. Ustawa konstytucyjna z 18 października 2001 r. zmieniła Tytuł V w zakresie dotyczącym ustroju regionów i zreformowała podział funkcji administracyjnych pomiędzy państwo a regiony, wprowadzając zasadę subsydiarności wertykalnej w zakresie podziału funkcji pomiędzy różnymi poziomami i horyzontalnej w zakresie podziału funkcji pomiędzy sektorem prywatnym a publicznym. U źródeł reform leżała chęć wzmocnienia pozycji regionów, do którego miał prowadzić rozdział kompetencji pomiędzy państwem i regionami. Z treści art. 117 ust. 1 Konstytucji wynika, że władza ustawodawcza jest sprawowana przez państwo i przez regiony z zachowaniem postanowień Konstytucji oraz uwarunkowań wynikających z prawa wspólnotowego i ze zobowiązań międzynarodowych. Sama Konstytucja odsyła zatem do wymogu przestrzegania nie tylko przepisów włoskiej Konstytucji, ale nawiązuje wprost do obowiązku przestrzegania uwarunkowań wynikających z prawa wspólnotowego i ze zobowiązań międzynarodowych. Warto w tym miejscu zauważyć, że aż do 2001 roku włoska konstytucja nie zawierała żadnego odniesienia do prawa wspólnotowego, a co za tym idzie nie było wyraźnie sprecyzowanych regulacji dotyczących relacji między prawem krajowym i wspólnotowym. Pojęcie „prawa wspólnotowego” pojawia się po raz pierwszy expressis verbis w tekście konstytucji Włoch po reformie jej Tytułu V.

Przed wejściem w życie zmian konstytucyjnych wprowadzonych ustawą 2001/3 zgodność ustaw zwykłych z normami prawa międzynarodowego podlegała kontroli Sądu Konstytucyjnego na podstawie art. 10 Konstytucji, zgodnie z którym włoski porządek prawny dostosowuje się do powszechnie uznanych norm prawa międzynarodowego i dotyczyła konkretnych umów np. między państwem a Kościołem lub odnoszących się do statusu obcokrajowców. Należy zauważyć, że kwestie zgodności pomiędzy prawem krajowym a prawem europejskim dotyczyły podstawowych praw jednostki, zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a następnie w Karcie Praw Podstawowych zawartej w Nicei, pojawiły się różnice między orzecznictwem europejskim a orzecznictwem sądów konstytucyjnych.

Podkreślić należy, że początkowo włoski Sąd Konstytucyjny nie korzystał z możliwości zadawania pytań prejudycjalnych. Pogląd ten uległ zmianie dopiero po 2001 roku. Zmiana linii orzeczniczej nastąpiła w konsekwencji zmian Konstytucji i wprowadzeniem do niej Tytułu V w 2001 roku. Od tego czasu Sąd w swoich rozstrzygnięciach stara się ważyć wartości konstytucyjne dotyczące z jednej strony autonomii regionalnej, a z drugiej – ochrony jedności państwa.

W art. 117 ust 1 Konstytucji Włoch określono, że władza ustawodawcza jest sprawowana przez państwo i przez regiony z zachowaniem postanowień Konstytucji, a ponadto uwarunkowań wynikających z prawa wspólnotowego oraz ze zobowiązań międzynarodowych Sąd Konstytucyjny w wyroku z 3 listopada 2005 roku po raz pierwszy orzekł o niekonstytucyjności ustawy regionalnej z uwagi na naruszenie treści art. 117 ust 1 Konstytucji w brzmieniu ustalonym ustawą 2001/3 w części odnoszącej się do władzy ustawodawczej państwowej i regionalnej, która może być sprawowana z poszanowaniem uwarunkowań prawa wspólnotowego. Potwierdził w tym wyroku obowiązek sędziego krajowego do stosowania norm wspólnotowych, które mogą być używane bezpośrednio.

W rezultacie wprowadzenia większej autonomii regionalnej włoski Sąd Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat roli regionów i wprowadzonych zmian ustrojowych. Początkowo, przed wprowadzeniem zasad autonomii regionalnej do Konstytucji, Sąd Konstytucyjny, rozstrzygając spory kompetencyjne pomiędzy państwem a regionami, orzekał na korzyść rządu krajowego. W swej linii orzeczniczej bronił zasady jednolitości i niepodzielności Republiki wyrażonej w treści art. 5 Konstytucji. Zmienione stanowisko Sądu Konstytucyjnego, spowodowane reformą z 2001 roku, ewoluowało w kierunku poszanowania zobowiązań wspólnotowych przez ustawodawstwo krajowe i regionalne. W orzecznictwie Sądu Konstytucyjnego wyraźnie uznano nadrzędność prawa unijnego, chociaż w rzeczywistości uznanie prymatu prawa wspólnotowego uzyskano na skutek odpowiedniej interpretacji art. 11 Konstytucji.

Należy zauważyć, że we włoskim modelu sądownictwa konstytucyjnego, obok wniosku rozpatrywanego w trybie in via incidentale, istnieje możliwość wystąpienia przez niektóre organy niesądownicze zainicjowanej w trybie in via principale – bezpośrednio do Sądu Konstytucyjnego. Uprawnienie to dotyczy zaskarżenia ustawy wydanej przez państwo, jak również ustaw regionalnych.