Sektor energetyczny odgrywa kluczową rolę we wspólnym bezpieczeństwie Unii Europejskiej. Zakłócenie dostaw energii ma wpływ na bezpieczeństwo i gospodarkę państw oraz jest zagrożeniem dla podtrzymania stałych procesów funkcjonowania infrastruktury krytycznej[1].
Ropa naftowa, podobnie jak gaz, to obecnie główne źródła umożliwiające funkcjonowanie krajów świadczących liczne usługi, m.in. produkcja towarów, opieka zdrowotna, transport oraz inwestycje w nowe technologie[2]. Wysokie zapotrzebowanie na paliwo musi zostać zaspokojone, aby zapewnić skuteczność i bezpieczeństwo w wymiarze międzynarodowym[3]. Utrzymanie i ochrona dostaw energii są obecnie jednym z priorytetów Unii Europejskiej, ze względu niepewność dostaw z Federacji Rosyjskiej. W związku z tym należałoby zwrócić się w stronę innych dostarczycieli, np. z Afryki i Bliskiego Wschodu, ale najpierw należy ocenić kwestię zagrożeń terrorystycznych i ich wpływu na sektor energetyczny.
Zagrożenie terroryzmem dla bezpieczeństwa energetycznego
W latach 1970–2018 doszło do prawie 2000 incydentów terrorystycznych, w których głównym celem były instalacje gazowe lub naftowe[4]. Kraje Afryki i Bliskiego Wschodu polegają ekonomicznie na wydobyciu oraz przetwarzaniu ropy naftowej i gazu ziemnego. Wiele państw, gdzie wydobywa się surowce, zmaga się z wojnami wewnętrznymi i organizacjami terrorystycznymi, które próbują zniszczyć infrastrukturę energetyczną lub próbują ją przejąć na rzecz swoich korzyści. W latach 2014-2016 tylko Al-Kaida i Państwo Islamskie były odpowiedzialne za ponad 70 ataków na sektor energetyczny w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Egipt)[5]. Państwo Islamskie regularnie uderza w obiekty związane z przemysłem naftowym i gazowym.
Terroryzm wymierzony w sektor energetyczny to rosnące zjawisko na całym świecie. W 2003 roku takie zamachy stanowiły 25% ataków terrorystycznych, w 2005 roku wzrosły do 35%[6]. W 2016 r. odnotowano 14% wzrost liczby ataków terrorystycznych wymierzonych w przemysł naftowy i gazowy, które stanowiły prawie 42% wszystkich ataków[7]. Nie są one ograniczane tylko do fizycznych ataków na elektrownie, rafinerie, gazociągi, rurociągi naftowe itp., ale obejmują także inne, nielegalne działania, takie jak kradzież ropy lub gazu z rurociągów, wyłudzenia lub sprzedaż surowców organizacjom prywatnym. Ponadto coraz częściej dochodzi do porwań pracowników z sektorów energetycznych[8].
Najpoważniejsze ataki terrorystyczne na infrastrukturę energetyczną w ostatniej dekadzie miały miejsce w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Należy wyróżnić ataki na Aramco, czyli Saudi Arabian Oil Company z siedzibą w Dhahranie, które jest największym producentem ropy naftowej na świecie, odpowiadając za 10% światowych dostaw[9]. Kolejne zjawisko to atak na zasoby naturalne Libii zlokalizowane w Zatoce Syrta. Inne zamachy miały miejsce na infrastrukturę Algierii[10]. Nie bez znaczenia była także seria zamachów w Nigerii, gdzie głównym celem były platformy LNG, przeprowadzony przez organizację terrorystyczną Niger Delta Avengers, która domaga się udziału w sprzedaży ropy[11]. Jednocześnie ataki terrorystyczne na rurociągi w Nigerii w 2016 roku spowodowały spadek wydobycia ropy o 36%, zmniejszając tym samym dochody rządu o 50 %[12].
Wnioski
Zależność od paliw kopalnych i ciągłe poszukiwanie dywersyfikacji źródeł stanowią poważne wyzwanie dla Unii Europejskiej. Agresywna rosyjska polityka energetyczna, a także inwazja Rosji na Ukrainę spowodowały, że większość państw UE musiała znacznie podnieść ceny korzystania z energii elektrycznej oraz natychmiast szukać innych dostawców, aby nie doprowadzić do załamania dostaw. Jednocześnie głównymi regionami zainteresowania stały Afryka i Bliski Wschód.
Choć wydaje się, że dla Unii Europejskiej jest to dobre rozwiązanie, aby skoncentrować się na nowych partnerach, to terroryzm energetyczny ma negatywny wpływ na całą sytuację. Powtarzające się zamachy powodują natychmiastowy wzrost cen za ropę i gaz, w konsekwencji prowadząc do pogorszenia do sytuacji gospodarczej państwa, w którym się te surowce wydobywa. Jest to także wyzwanie dla krajów UE importujących surowce z tak niepewnych regionów jak Afryka i Bliski Wschód. Wstrzymanie dostaw energii mogłoby mocno gospodarczo odbić się na większości państw na Starym Kontynencie, zwłaszcza po kryzysie w dostawach z Rosji.
Przyszły wzrost zapotrzebowania Unii Europejskiej na gaz i ropę będzie kierowany na Bliski Wschód i może być adresowany do Afryki, gdzie w latach 2018-2030 produkcja wzrośnie o 40%, podczas gdy w UE ma spaść (-8%)[13]. Jednocześnie, aby zdywersyfikować i zabezpieczyć dostawy energii, należałoby wzmocnić współpracę z krajami Afryki i Bliskiego Wschodu. Ważnym krokiem jest opracowanie skutecznej strategii antyterrorystycznej w celu zabezpieczenia dostaw energii ww. regionów. Kluczowe jest zdefiniowanie dostępnych środków eliminujących zagrożenia dla odbiorców i dostawców energii. Jest to dziedzina, w której Unia Europejska będzie musiała podjąć zdecydowane działania, choćby przy wykorzystaniu cywilnych i wojskowych misji.
[1] NATO, Le rôle de l’OTAN en matière de sécurité énergétique, https://www.nato.int/cps/fr/natohq/topics_49208.htm, dostęp: 09.03.2022.
[2] J. Shea, Resilience: A Core Element of Collective Defence, https://www.japcc.org/resilience-a-core-element-of-collective-defence, dostęp: 09.03.2022.
[3] NATO, NATO’s role in energy security, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49208.htm, dostęp: 09.03.2022.
[4] Chia-yi Lee, Why do terrorists target the energy industry? A review of kidnapping, violence and attacks against energy infrastructure, Energy Research & Social Science Volume 87, May 2022, s. 5.
[5] Terrorist Attacks on the Energy Sector: The Case of Al Qaeda and the Islamic State, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1057610X.2017.1323469?journalCode=uter20, dostęp: 10.04.2022.
[6] J. Giroux, Targeting Energy Infrastructure: Examining the Terrorist Threat in North Africa and its Broader Implications (ARI), Real Instituto Elcano, 13th February 2009.
[7] AON, “Terrorist Attacks And Political Violence: How Oil Is Impacted”, The One Brief, https://theonebrief.com/terrorism-political-violence-risk-impact-to-oil-energy-industry, dostęp: 12.04.2022.
[8] C. Lee, Oil and Terrorism: Uncovering the Mechanisms, in Journal of Conflict Resolution, Vol. 62, No. 5, May 2018, ss. 903-928.
[9] S. Alelyani, H. Kumar, “Overview of Cyberattack on Saudi Institutions”, Journal of Information Security and Cybercrimes Research, (Naif Arab University of Security Studies, 2018), vol. 1, no. 1, ss. 1-9,
[10] “Gas facility in Algeria is attacked with rockets”, New York Times, March 18, 2016, https://www.nytimes.com/2016/03/19/world/africa/algeria-bp-statoil-gas-facility-attack.html, dostęp: 09.04.2022.
[11] T. Owolabi, “Militants attack Chevron platform in Nigeria’s oil-rich Niger Delta”, Reuters, May 5, 2016,
https://www.reuters.com/article/us-nigeria-oil-delta-idUSKCN0XW1PL, dostęp: 09.04.2022.
[12] The One Brief, Terrorist Attacks And Political Violence: How Oil Is Impacted, https://theonebrief.com/terrorism-political-violence-risk-impact-to-oil-energy-industry/, dostęp: 12.04.2022.
[13] R. Berahab, Global trends in the energy sector and their implication on energy security in NATO’s southern neighbourhood, Policy Center for the New South, ARI 103/2020 8 September 2020, s. 5.
Autor: dr Aleksander Olech
