16 marca 2023 roku Gaz-System oraz Gas Transportation System Operator of Ukraine (GTSOU) podpisali Memorandum of Cooperation, czyli porozumienie dotyczące wieloletniej współpracy, które określa zasady i kierunki budowania bezpieczeństwa energetycznego oraz wypracowania wiodącej pozycji operatorów na regionalnym rynku gazu ziemnego w procesie transformacji energetycznej. Umowa oznacza włączenie się Polski w stabilizowanie rynku gazowego Ukrainy, a Polska może odegrać istotną rolę w powojennym funkcjonowaniu ukraińskiej gospodarki.
Porozumienie zawarte pomiędzy polskim a ukraińskim operatorem dotyczy wieloletniej współpracy gazowej. Gaz-System to strategiczna dla polskiej gospodarki spółka, która odpowiada za przesył gazu ziemnego i zarządza najważniejszymi gazociągami w Polsce oraz jest właścicielem Terminalu LNG Świnoujściu. GTSOU to zaś spółka ukraińska zapewniająca transport gazu ziemnego, która ma na celu zapewnianie niezależności systemu przesyłowego gazu Ukrainy. Umowa podpisana pomiędzy oboma podmiotami zakłada zwiększenie mocy przesyłowej gazociągów, synchronizację systemów gazowych obu państw, a także projekty dotyczące „zazielenienia gazu”, czyli transportu zielonego wodoru i biometanu.[1] Porozumienie stanowi, że obie strony podejmą wspólne działania dotyczące zapewnienia technicznych przepustowości ciągłych w kierunku Ukrainy, a także uzyskania wsparcia finansowego Unii Europejskiej dla tych działań. Gaz-System i GTSOU zapowiedzieli także, że będą analizować wykorzystanie istniejącej infrastruktury LNG, aby zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne państw regionu. Umowa zakłada powołanie grup roboczych oraz wspólnej platformy wymiany wiedzy i doświadczeń naukowych w celu badania możliwości przesyłu biometanu i wodoru pod kątem kwestii regulacyjnych oraz technicznych.
Umowa umożliwia rozpoczęcie formalnych działań mających na celu integracje rynków gazu Polski i Ukrainy. Polska dysponuje rozbudowanym systemem odbiorczym, pozwalającym na import gazu z różnych kierunków. Składa się na niego w szczególności terminal LNG w Świnoujściu, będący instalacją importową pozwalającą na rozładunek LNG z tankowców o pojemności od 120 000 m3 LNG do 217 000 m3 LNG oraz procesowe składowanie w zbiornikach o łącznej pojemności 320 000 m3 LNG.[2] Aktualnie możliwości techniczne terminalu LNG dotyczące regazyfikacji kształtują się na poziomie 6,2 mld m3 rocznie, ale są rozbudowywane do 8,3 mld m3, a mogą w przyszłości zostać powiększone do 10 mld m3.[3] Gaz importowany do Polski jest także przez gazociąg Baltic Pipe, na którym Polska ma rezerwację przepustowości w wysokości 8 mld m3 rocznie. Dodatkowo gaz sprowadzany jest do Polski także gazociągiem GIPL z Litwy, który daje roczną przepustowość na poziomie 1,9 mld m3.[4] W przeciągu najbliższych kilku lat w Polsce może powstać także w Zatoce Gdańskiej pływająca jednostka FSRU (Floating Storage Regasification Unit), która miałaby możliwość wyładunku LNG oraz jego procesowego składowania i regazyfikacji.[5]
Dywersyfikacja dostaw gazu zapewnia Polsce całkowitą niezależność od Rosji. Rozbudowana infrastruktura, pozwalająca na import gazu z różnych kierunków, a także na jego magazynowanie oraz przesył, umożliwia Polsce przesyłanie gazu importowanego z USA, Norwegii czy Kataru do innych państw w Europie Środkowo-Wschodniej, w szczególności na Ukrainę. Dzięki temu Polska ma szanse stać się hubem energetycznym i gazowym dla całej Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW). Gaz sprowadzany do Polski z różnych kierunków może być następnie przesyłany do innych państw EŚW, w tym do Ukrainy. Już w ubiegłbym roku PGNiG zakupiło LNG z USA, który po regazyfikacji przesłano gazociągami do granicy polsko-ukraińskiej dla Energy Resources of Ukraine (ERU Europe). Była to kolejna tego typu dostawa zrealizowana przez obie spółki. Wcześniej podobną transakcję zrealizowano w listopadzie 2019 roku, kiedy sprowadzono LNG z USA do terminala w Świnoujściu, a następnie przekazano ERU poprzez połączenie gazociągowe w Hermanowicach.[6] Polska poza pełnieniem roli kraju tranzytowego, może także sprzedawać nadwyżki gazu oraz inwestować w sieci przesyłowe zakładające dostawy z kierunku nierosyjskiego. Współpraca gazowa z Ukrainą sprawia, że Polska może stać się kluczowym partnerem w kontekście odbudowy Ukrainy. Wiele jednak zależy od dalszego przebiegu wojny.
Obecnie gaz z Polski do Ukrainy przesyłany jest głównie poprzez gazociąg Komarno-Drozdowicze. W latach 2011-2019 gazociąg ten był modernizowany – wymieniono wówczas ok. 43 km gazociągu.[7] W 2020 roku przyspieszono prace i zmodernizowano ok. 15 km. Porozumienie podsiane przez Gaz-System i GTSOU zakłada zwiększenie przesyłu gazu z Polski do Ukrainy. Dotychczasowy przesył wynosi ok. 1,5 mld m3 rocznie. Zgodnie z zapowiedzią prezesa Gaz-System Marcina Chludzińskiego, w 2023 roku możliwe będzie zwiększenie przesyłu do ok. 3 mld m3 rocznie.[8]
Porozumienie gazowe pomiędzy Gaz-System a GTSOU jest istotne z punktu widzenia budowy bezpieczeństwa energetycznego w regionie. Zintensyfikuje ono współpracę polsko-ukraińską w sektorze energetycznym, a Polska może stać się dla Ukrainy kluczowym partnerem w kontekście odbudowy ukraińskiej gospodarki po wojnie.
[1] Strona gaz-system.pl, GAZ-SYSTEM i Gas Transmission System Operator of Ukraine podpisali porozumienie o współpracy, 2023. [online] https://www.gaz-system.pl/pl/dla-mediow/komunikaty-prasowe/2023/marzec/16-03-2023-gaz-system-i-gas-transmission-system-operator-of-ukraine-podpisali-porozumienie-o-wspolpracy.html
[2] Strona gaz-system.pl, Terminal LNG – dane techniczne. [online] https://www.gaz-system.pl/pl/terminal-lng/terminal-lng-dane-techniczne.html
[3] J. Wiech, Gazowy sojusz Warszawa-Kijów. Polska hubem ukraińskiej gospodarki, Energetyka24, 2023. [online] https://energetyka24.com/gaz/analizy-i-komentarze/gazowy-sojusz-warszawa-kijow-polska-hubem-ukrainskiej-gospodarki-analiza
[4] Strona Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Polsko-litewski gazociąg GIPL oficjalnie otwarty, 2022. [online] https://www.gov.pl/web/klimat/polsko-litewski-gazociag-gipl-oficjalnie-otwarty
[5] Strona gaz-system.pl, Terminal FSRU. [online] https://www.gaz-system.pl/pl/system-przesylowy/inwestycje/terminal-fsru.html
[6] Strona PGNiG, PGNiG i ERU kontraktują amerykański gaz dla Ukrainy, 2022. [online] https://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-i-eru-kontraktuja-amerykanski-gaz-dla-ukrainy/newsGroupId/10184
[7] W. Jakóbik, Ukraińcy modernizują gazociągi, by sprowadzać gaz z Polski, ale wciąż brakuje umowy, BiznesAlert, 2021. [online] https://biznesalert.pl/polska-ukraina-dostawy-gaz-modernizacja-gazociagi-energetyka-gaz/
[8] PAP, Prezes GAZ-SYSTEM: Polska może zwiększyć eksport gazu na Ukrainę do 3 mld m3, 2023. [online] https://www.pap.pl/mediaroom/1549742,prezes-gaz-system-polska-moze-zwiekszyc-eksport-gazu-na-ukraine-do-3-mld-m3.html
