Podstawowe założenia estońskiego modelu kompleksowego podejścia do obrony narodowej ujęte są w Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Estonii przyjętej w 2017 roku. Informacje dotyczące założeń wykonawczych dostępne są w jawnej części narodowych planów rozwoju obrony na lata 2013-2022 oraz 2017-2026. W przyjętych w Estonii założeniach strategicznych dotyczących bezpieczeństwa narodowego promowane jest szerokie podejście do problemów bezpieczeństwa narodowego i obronności. W aktualnie obowiązujących dokumentach strategicznych zadeklarowano szeroką koncepcję bezpieczeństwa, zgodnie z którą jest ono rozumiane jako zdolność państwa i jego obywateli do obrony jego fundamentalnych wartości i celów przed różnymi zewnętrznymi zagrożeniami, w tym zagrożeniami politycznymi, wojskowymi, gospodarczymi i społecznymi oraz ich połączonym wpływem, a także zdolność do neutralizacji tych zagrożeń i ryzyka. Zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeństwa narodowego ma być osiągane poprzez wykorzystanie w skoordynowany sposób państwowych organów i podmiotów prywatnych oraz zasobów, które były wcześniej użyte w kształtowaniu i utrzymywaniu stabilnego i pokojowego środowiska. W Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Estonii podkreśla się znaczenie spójności społeczeństwa obywatelskiego dla bezpieczeństwa i obrony. Wskazuje się, że świadomość i aktywność obywateli odgrywa ważną rolę w promowaniu ochrony i bezpieczeństwa, a bezpieczeństwo Estonii jest najskuteczniej realizowane w tolerancyjnym, opiekuńczym, a przede wszystkim partycypacyjnym społeczeństwie.
Termin kompleksowe (szerokie) podejście do obrony narodowej (riigikaitse lai käsitus) używany jest od 2017 roku zamiast wcześniejszego terminu kompleksowa obrona narodowa (laiapindne riigikaitse), zgodnie z propozycją estońskiego Ministerstwa Obrony. Kompleksowe podejście do obrony narodowej jest częścią kompleksowego (szerokiego) podejścia do bezpieczeństwa narodowego.
W założeniach koncepcyjnych podkreśla się, że Estonia kieruje się wszechstronnym podejściem do obrony narodowej, które obejmuje zarówno wojskowe, jak i pozamilitarne zdolności, działania i zasoby sektora publicznego i prywatnego oraz społeczeństwa obywatelskiego. W koncepcji bezpieczeństwa narodowego z 2017 roku wymienia się sześć filarów systemu obronnego państwa: obronę militarną, wsparcie cywilne obrony wojskowej, działania na arenie międzynarodowej, bezpieczeństwo wewnętrzne, utrzymanie ciągłości funkcjonowania państwa i społeczeństwa oraz obronę psychologiczną. W założeniach kompleksowego podejścia do obrony narodowej wskazuje się na komplementarność działań podejmowanych w wymiarze narodowym i sojuszniczym. Stąd też w Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Estonii przyjętej w 2017 roku podkreśla się, że w przypadku potencjalnej agresji obrona prowadzona będzie w początkowym okresie samodzielnie, a następnie jako część obrony kolektywnej w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego. Wdrażanie założeń kompleksowego podejścia do obronny państwa ma koncentrować się na rozwoju i finansowaniu krytycznych zdolności, zwiększaniu efektywności współpracy między instytucjami obronnymi i bezpieczeństwa oraz wykorzystaniu w większym stopniu potencjału badawczego.
Założenia koncepcyjne i rozwiązania stosowane w estońskim modelu systemu obronnego opierają się na kompleksowym podejściu do obrony narodowej. Zasadniczym założeniem takiego podejścia jest uznanie faktu, że odpowiedzialność za obronę państwa nie spoczywa wyłącznie na podsystemie obrony militarnej, ale na wszystkich instytucjach państwowych i całym społeczeństwie, które muszą być gotowe do obrony. Głównym celem działań w ramach systemu obronnego państwa jest zapobieżenie ewentualnemu atakowi na Estonię i zapewnienie, że w razie potrzeby Estonia będzie mogła skutecznie się obronić.
Zauważyć należy, że celem obrony narodowej Estonii jest nie tylko skuteczne przeciwstawienie się agresji zbrojnej w przypadku ewentualnego konfliktu, ale także zapobieżenie mu poprzez odstraszanie, które uznawane jest za najskuteczniejszy
i najtańszy sposób obrony państwa. W założeniach strategicznych podkreśla się, że kompleksowe podejście do obrony narodowej zwiększa odporność i gotowość całego społeczeństwa estońskiego na wszelkie kryzysy. Tym samym kompleksowe podejście do obrony narodowej ma również efekt odstraszający, ponieważ wysyła sygnał do potencjalnego agresora, że Estonia jest odpornym państwem posiadającym równie odporne społeczeństwo. Oparcie estońskiej polityki obronnej na wiarygodnym odstraszaniu wynika z przeświadczenia, że potencjalny agresor zrozumie, że straty które poniesie atakując Estonię przeważą nad możliwymi korzyściami.
Kompleksowe podejście do obrony narodowej obejmuje zgodnie z zapisami Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Estonii szeroko zdefiniowane działania
w ramach sześciu obszarów (filarów) kompleksowego podejścia do obrony narodowej. Przewiduje się działania na rzecz zrównoważonego rozwoju państwa
i społeczeństwa, działania na arenie międzynarodowej, komunikację strategiczną wraz z obroną psychologiczną, działania na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego, wsparcie przez sektor cywilny dla obrony wojskowej, jak również działania w ramach obrony militarnej.
Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju państwa i społeczeństwa mają być ukierunkowane na zapewnienie ciągłości usług podstawowych lub innych niezbędnych dla obronności państwa w każdej sytuacji. Uwzględnia się również wypełnianie przez władze publiczne ich głównych zadań w sytuacji kryzysowej, zabezpieczenie przed ryzykiem i sprawność administracji państwowej oraz zdolności zarządcze państwa na poziomie strategicznym. Zauważyć należy nacisk, jaki kładzie się w estońskich założeniach kompleksowego podejścia do obrony narodowej na spójność społeczną. Uważa się, że dla spójnej reakcji społeczeństwa na zagrożenia bezpieczeństwa niezbędne jest zwiększanie świadomości i gotowości społeczeństwa na wystąpienie sytuacji kryzysowych. Im bardziej zjednoczone społeczeństwo i im więcej wspólnych wartości wyznaje, tym mniej można na nie wpływać i tym mniej jest ono podatne na zagrożenia dla bezpieczeństwa. Im bardziej mieszkańcy ufają państwu, tym jest ono bardziej odporne. Zaufanie rośnie, gdy państwo bierze odpowiedzialność za dobro swoich obywateli i przygotowuje się do radzenia sobie z zagrożeniami w tym zagrożeniami dla bezpieczeństwa.
W ramach kompleksowego podejścia do obrony narodowej Estonia przewiduje podejmowanie na arenie międzynarodowej działań ukierunkowanych na zapobieganie kryzysom i konfliktom, zmniejszanie napięć w stosunkach międzynarodowych oraz tworzenie odpowiednich warunków dla wiarygodnego odstraszania, a także wdrażania zbiorowej obrony i zarządzania kryzysowego. Działania na arenie międzynarodowej postrzegane są przez pryzmat tworzenia korzystnych warunków dla wzmacniania kolektywnej obrony NATO lub międzynarodowego zarządzania kryzysowego. Działania na arenie międzynarodowej mają również na celu zapewnienie solidarności i wspólnego zrozumienia sytuacji przez NATO i Unię Europejską, w przypadku wystąpienia kryzysu lub konfliktu zbrojnego. Zauważyć należy odmienne postrzeganie roli NATO i Unii Europejskiej dla bezpieczeństwa i obronności Estonii. Obrona kolektywna w ramach NATO postrzegana jest jako czynnik zapewniający Estonii wiarygodne odstraszanie oraz obronę. Członkostwo w Unii Europejskiej, w tym udział we wspólnej przestrzeni politycznej, prawnej i gospodarczej Unii, opartej na zaufaniu, współpracy i wspólnych wartościach państw członkowskich, uznawane jest z kolei za czynnik zwiększający bezpieczeństwo Estonii.
Zwiększanie bezpieczeństwa Estonii oraz odporności jej społeczeństwa na wrogie oddziaływanie informacyjne ma być osiągane poprzez rozwój komunikacji strategicznej i obrony psychologicznej. Celem komunikacji strategicznej w rozumieniu koncepcji bezpieczeństwa narodowego przyjętej w 2017 roku ma być zapewnienie wsparcia estońskiej polityki bezpieczeństwa, utrzymanie świadomości społecznej na temat stanu bezpieczeństwa oraz zapobieganie panice, neutralizowanie wrogich wpływów oraz ujawnianie fałszywych informacji i dezinformacji oraz zapobieganie ich rozprzestrzenianiu. Komunikacja strategiczna ma zapewniać planowanie oraz konsolidowanie działań państwa w jedną narrację i przekazywanie jej społeczeństwu.
Obrona psychologiczna ma być wykorzystywana do informowania społeczeństwa i podnoszenia świadomości na temat działań związanych z informacjami, których celem jest szkodzenie porządkowi konstytucyjnemu Estonii, wartościom i cnotom społeczeństwa. Potrzeba obrony psychologicznej podkreślana jest w estońskich założeniach koncepcyjnych dotyczących kompleksowego podejścia do obrony narodowej ze względu na możliwość stosowania przez państwa wrogich oddziaływań na atakowane społeczeństwo w sferze poznawczej. Celem obrony psychologicznej ma być zapobieganie kryzysom w Estonii, zwiększanie świadomości bezpieczeństwa w społeczeństwie i neutralizowanie ataków informacyjnych, które prowokują przemoc w społeczeństwie poprzez manipulację i dostarczanie fałszywych informacji lub promują zarządzanie kryzysowe przy użyciu zasobów niezgodnych z porządkiem konstytucyjnym. Za najlepsze narzędzie obrony psychologicznej uważane jest informowanie opinii publicznej o atakach, manipulacji i fałszywych informacjach oraz zagwarantowanie dostępu do wieloaspektowych informacji wszystkim segmentom społeczeństwa. Obrona psychologiczna ma być rozwijana w Estonii we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim. W estońskich koncepcjach zakłada się, że komunikacja strategiczna i obrona psychologiczna będą się wzajemnie uzupełniały. Przy reaktywnym prowadzeniu obrony psychologicznej przewiduje się, że komunikacja strategiczna będzie musiała w proaktywny sposób docierać zarówno do własnego społeczeństwa, jak i do zagranicznych grup docelowych, również
w sytuacjach zakłóceń w narracji oraz szumu informacyjnego generowanego podczas konfliktu.
W estońskim kompleksowym podejściu do obrony narodowej podkreśla się kluczowe znaczenie działań dla zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego
i gotowości instytucji na wypadek kryzysu lub ataku, a także ochronę niepodległości, suwerenności i porządku konstytucyjnego Estonii. Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego zapewnia zapobieganie wszelkim skrytym lub hybrydowym działaniom wymierzonym w porządek konstytucyjny Estonii, a także ochronę porządku publicznego. W przypadku ataku na Estonię ma być zapewniona realizacja głównych zadań agencji, dostępność niezbędnej pomocy mieszkańcom czy rozwiązanie innych, towarzyszących kryzysów.
Działania ukierunkowane na wsparcie obrony militarnej przez sektor cywilny mają zapewniać zgodnie z założeniami estońskiego kompleksowego podejścia do obrony narodowej skuteczne uruchomienie i wsparcie kontynuowania obrony militarnej. Cywilne wsparcie dla obrony militarnej obejmuje mobilizację gospodarki oraz wykorzystanie majątku państwowego na potrzeby obronne, przyjęcie sojuszników
i zapewnienie dostępności niezbędnej infrastruktury, nakładanie obowiązków obronnych na instytucje i obywateli oraz świadczenia podstawowych aktywów i usług. Zauważyć należy, że w estońskim kompleksowym podejściu do obrony narodowej wyraźnie podkreśla się, że cywilne wsparcie dla obrony militarnej nie może znacząco ograniczać odporności reszty społeczeństwa.
Działania w obszarze obrony militarnej mają obejmować rozwój i zapewnianie dostępności narodowych zdolności operacyjnych sił zbrojnych oraz udział
w kolektywnej obronie NATO. Zauważyć można konsekwencję w rozwijaniu zdolności operacyjnych estońskich sił zbrojnych niezbędnych do prowadzenia konwencjonalnej obrony państwa. Dotyczy to zarówno wprowadzania nowych systemów uzbrojenia, jak również zwiększania stanów osobowych wojsk operacyjnych i sił rezerwy.
